Θέλω για πρώτη φορά μετά από καιρό να γράψω δύο λόγια και να μοιραστώ κάποιες σκέψεις μου για ένα θέμα που έρχεται συχνά σε συζητήσεις που κάνουμε με την παρέα, τη μοναξιά. Πρόκειται για ένα φαινόμενο που επιδεινώνεται συνεχώς και εξελίσσεται σχεδόν σε μια “σιωπηλή επιδημία”. Το πιο ανησυχητικό στοιχείο με τη μοναξιά είναι ότι, αν και πολλοί άνθρωποι προσπαθούν σκληρά να την ξεπεράσουν (παρακολουθώντας βίντεο, συμμετέχοντας σε σεμινάρια, ή ακόμα και προσπαθώντας να γνωρίσουν νέο κόσμο) το πρόβλημα παραμένει. Βλέπουμε ανθρώπους να καταβάλλουν τεράστια προσπάθεια, χωρίς όμως ουσιαστικά αποτελέσματα.
Συχνά ακούμε συμβουλές όπως “βγες έξω και γνώρισε κόσμο” ή “αν έκανες αυτό, δε θα ένιωθες μόνος”. Αυτές οι προσεγγίσεις μεταφέρουν όλη την ευθύνη στο ίδιο το άτομο. Όμως η μοναξιά δεν είναι ένα πρόβλημα που μπορεί να λυθεί ατομικά! Απαιτεί την παρουσία και τη συμμετοχή ενός άλλου ανθρώπου. Κι εκεί βρίσκεται η ουσία του προβλήματος…
Ο κόσμος μας αλλάζει ραγδαία. Ζούμε σε μια κοινωνία που προωθεί όλο και περισσότερο την ανεξαρτησία. Βλέπουμε κινήματα όπως το “anti-work”, όπου οι άνθρωποι προσπαθούν να αποστασιοποιηθούν από τις συλλογικότητες. Η τεχνολογία μάς έχει δώσει τα εργαλεία για να λειτουργούμε σχεδόν αυτόνομα: μπορούμε να δουλεύουμε, να ψωνίζουμε και να διασκεδάζουμε χωρίς να αλληλεπιδρούμε με κανέναν. Αυτή η απομάκρυνση από τις ανθρώπινες σχέσεις έχει ως αποτέλεσμα να ξεχνάμε πώς να συσχετιζόμαστε και να συνδεόμαστε με άλλους ανθρώπους.
Παράλληλα, ο κόσμος γίνεται αντικειμενικά πιο στρεσογόνος. Ενώ παλαιότερα κυριαρχούσαν σωματικές ασθένειες όπως τα καρδιακά νοσήματα και ο καρκίνος, πλέον η ψυχική υγεία βρίσκεται στην κορυφή των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα. Καθώς αυξάνονται οι απαιτήσεις, ειδικά μέσα στο ίδιο μας το σπίτι, η φυσική αντίδραση των ανθρώπων είναι να αποσύρονται σε “ασφαλείς ζώνες”.
Το διαδίκτυο, ενώ προσφέρει σύνδεση, συχνά ενισχύει την τοξικότητα. Οι πλατφόρμες βασίζονται στην συναισθηματική εμπλοκή και συχνά μας παρουσιάζουν περιεχόμενο που μας κάνει να αισθανόμαστε χειρότερα. Μέσα από αυτή τη διαδικασία, καταφεύγουμε σε διαδικτυακές “φούσκες”, τα λεγόμενα “echo chambers”, όπου ακούμε μόνο όσα ήδη πιστεύουμε. Αν και δεν είναι απαραιτήτως κακό να βρίσκεις ανθρώπους που συμφωνούν μαζί σου, αυτό ενισχύει την ανεκτικότητα μόνο προς ομοϊδεάτες και καλλιεργεί την απόρριψη κάθε διαφωνίας.
Καθώς η κοινωνία προωθεί την προσωπική ευθύνη για όλα, έχει παραγκωνιστεί εντελώς η έννοια της αμοιβαίας ευθύνης. Όμως η μοναξιά είναι το μόνο πρόβλημα που δεν μπορούμε να λύσουμε μόνοι μας. Χρειάζεται και την πρωτοβουλία κάποιου άλλου.
Τι πιστεύω πως μπορούμε να κάνουμε:
Προκειμένου να αλλάξουμε την κατεύθυνση στην οποία κινείται η κοινωνία μας, υπάρχουν κάποιες ενέργειες που οφείλουμε να κάνουμε, ακόμη κι αν μας φαίνονται δύσκολες ή άβολες.
Πρώτον, χρειάζεται περισσότερη ανεκτικότητα. Το φαινόμενο του “online drift” δείχνει πώς κάθε άποψη που διαφέρει από την επικρατούσα αποβάλλεται. Αυτή η πολωτική στάση δημιουργεί κοινωνική απομόνωση και συμβάλλει στη μοναξιά.
Δεύτερον, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι η μοναξιά δεν είναι ένα πρόβλημα που μπορεί να λύσει κανείς μόνος του. Αν πραγματικά θέλουμε να αλλάξει κάτι, θα πρέπει να δείξουμε περισσότερη ενσυναίσθηση προς τους άλλους, ακόμη και προς ανθρώπους που δε θα σκεφτόμασταν να προσεγγίσουμε. Μπορεί να μην “οφείλουμε” τίποτα σε κανέναν, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορούμε να επιλέξουμε να νοιαστούμε.
Ακόμα κι αν εσύ ο ίδιος αισθάνεσαι μοναξιά, υπάρχει κάτι πολύ σημαντικό που μπορείς να δοκιμάσεις: να απευθυνθείς σε κάποιον όχι για δικό σου όφελος, αλλά για το δικό του. Η ψυχολογία της μοναξιάς μας δείχνει ότι όσο περισσότερο σκεφτόμαστε τον εαυτό μας, τόσο περισσότερο αυξάνεται το άγχος και η ανασφάλεια. Η σκέψη “είμαι μόνος και πρέπει να κάνω κάτι για μένα” συχνά φέρνει αντίσταση και φόβο.
Αντίθετα, όταν κάποιος λειτουργεί με σκοπό να βοηθήσει έναν άλλον άνθρωπο, ακόμα και αν νιώθει αρνητικά συναισθήματα, τότε αυτά τα συναισθήματα μειώνονται. Η προσφορά είναι μια μορφή λύτρωσης. Και αυτό μπορεί να γίνει το πρώτο βήμα για να ξεπεράσουμε το προσωπικό μας αδιέξοδο.
Πιστεύω πραγματικά πως η μοναξιά δεν είναι απλώς ένα ατομικό πρόβλημα, είναι κοινωνικό. Δεν μπορούμε να περιμένουμε από έναν μοναχικό άνθρωπο να τη θεραπεύσει μόνος του. Είναι ευθύνη όλων μας να δημιουργήσουμε τις συνθήκες για περισσότερη σύνδεση, κατανόηση και συμπόνια. Μόνο τότε μπορούμε να χτίσουμε έναν κόσμο όπου κανένα άτομο δε θα είναι πραγματικά μόνο.
